1. Lời tiên tri tự đúng.
Ông nghĩ: Hiệu ứng này có thể xảy ra ở
con người không? Thế là ông lại đến một trường trung học bình thường,
ông vào một lớp học bất kỳ và khoanh tròn vài cái tên học sinh trong
bảng danh sách, sau đó ông nói với giáo viên của những học sinh đó rằng:
Những em này trí tuệ rất cao, rất thông minh. Qua một thời gian, ông
trở lại trường và kỳ tích đã xảy ra: những học sinh mà ông chọn thật sự
đã trở thành những người xuất sắc của lớp.
Tại sao lại xảy ra hiện tượng này? Đó
chính là tác dụng đầy ma lực của một kiểu “ám thị” thần kỳ. Trong cuộc
sống, mỗi người đều sẽ chịu sự ám thị tâm lý thế này hay thế kia, những
ám thị này có cái tích cực, cũng có cái tiêu cực. Nếu một người chịu sự
ám thị nào lâu dài thì kết quả họ sẽ trở thành đúng như loại ám thị đó.
2. Hiệu ứng quá giới hạn.
Tác gia nổi tiếng của Mỹ – Mark Twain có
lần nghe mục sư giảng trong nhà thờ. Lúc đầu, ông cảm thấy mục sư giảng
rất hay, ông dự định sẽ quyên góp tiền. Nhưng qua 10 phút, ông bắt đầu
mất kiên nhẫn nên quyết định quyên một ít tiền lẻ thôi. Qua 10 phút nữa,
mục sư vẫn tiếp tục giảng, ông không quyên góp nữa. Đây được gọi là
“hiệu ứng quá giới hạn”. Khi bị kích thích quá nhiều, quá mạnh và thời
gian tác dụng quá lâu sẽ dẫn đến tâm lý cực kỳ khó chịu và phản kháng.
Hiệu ứng này thường xảy ra trong việc
giáo dục gia đình. Ví dụ khi đứa con phạm lỗi, bố mẹ cứ nhắc đi nhắc lại
chuyện đó cùng lời khiển trách sẽ khiến đứa con từ buồn bã chuyển sang
mất kiên nhẫn, thậm chí chán ghét. Một khi bị “bức” quá thì sẽ xuất hiện
tâm lý và hành vi phản kháng kiểu “lần sau mình sẽ làm vậy nữa”. Có thể
thấy, sự khiển trách và đánh giá của bố mẹ dành cho con cái không được
vượt quá giới hạn. Cho dù muốn nhắc nhở lại thì cũng phải thay đổi góc
độ, cách nói. Như thế thì trẻ mới không cảm thấy lỗi của mình cứ bị “giữ
mãi không buông” mà sinh ra tâm lý chán ghét, phản nghịch.
3. Hiệu ứng Westerners.
Nhà tâm lý học Westerners từng giảng một
ngụ ngôn thế này: Một đám trẻ con chơi đùa huyên náo suốt ngày trước
cửa nhà một ông lão. Mấy ngày qua, ông lão không thể chịu đựng nữa. Ông
bèn cho mỗi đứa trẻ 10 đồng và nói: “Các cháu đã khiến ở đây thật náo
nhiệt, làm cho ông cảm thấy mình trẻ lại, tiền này ông thưởng cho các
cháu”. Bọn trẻ rất vui, hôm sau lại đến, nhưng lần này ông lão chỉ cho
mỗi đứa 5 đồng. Bọn trẻ vẫn thích thú đến chơi ngày hôm sau, lần này ông
lão chỉ cho mỗi đứa 2 đồng. Vậy là bọn trẻ tức giận bảo “Cả ngày mới
được cả 2 đồng, ông có biết bọn cháu chơi đùa cũng mệt lắm không!”. Sau
đó thì bọn trẻ không đến nhà ông lão chơi nữa.
Trong câu chuyện này, cách của ông lão
rất đơn giản, ông đã biến động cơ bên trong “chơi vì niềm vui của chính
mình” từ bọn trẻ trở thành động cơ bên ngoài “chơi vì để được tiền”, và
khi ông lão thao túng nhân tố bên ngoài này thì cũng đã thao túng được
hành vi của bọn trẻ.Hiệu ứng Westerners cũng thấy rõ trong cuộc sống. Ví
dụ, bố mẹ thường nói với con cái: “Nếu lần này con thi được 10 điểm thì
bố mẹ sẽ thưởng 100 ngàn”, “Nếu con thi đứng trong top 5 thì bố mẹ sẽ
thưởng con một món đồ chơi mới” v.v. Người lớn chúng ta có lẽ không ngờ
rằng cơ chế thưởng này không thỏa đáng, nó sẽ khiến hứng thú học tập của
trẻ dần dần giảm đi.
4. Hiệu ứng Gió Nam.
Hiệu ứng này bắt nguồn từ câu chuyện ngụ
ngôn của tác gia người Pháp – Jean de La Fontaine:Gió Bắc và Gió Nam
thi nhau xem ai thổi rơi áo khoác người đi đường. Gió Bắc thổi những
luồng gió lạnh đến thấu xương, kết quả là người đi đường càng quấn áo
chặt hơn. Gió Nam từ tốn lay động thật dịu và ánh mặt trời thật đẹp
khiến người đi đường cảm thấy như mùa xuân tràn ngập, vậy là họ cởi áo
khoác ra để thưởng thức bầu không khí dễ chịu ấy. Cuối cùng Gió Nam
chiến thắng.Gió Nam trong câu chuyện sở dĩ đạt được mục đích là vì nó đã
thuận theo nhu cầu nội tại của con người. Phản ứng tâm lý sinh ra do
được kích thích cảm giác cá nhân và nhu cầu muốn thỏa mãn mình chính là
“hiệu ứng Gió Nam”.
5. Hiệu ứng thùng gỗ.
Một chiếc thùng được ghép từ nhiều mảnh
gỗ, và nếu những mảnh gỗ này dài ngắn khác nhau thì rõ ràng: lượng nước
chứa được trong thùng không phụ thuộc vào những mảnh gỗ dài, mà nó phụ
thuộc vào chiều cao của mảnh gỗ ngắn nhất.Thành tích học tập chung của
một đứa trẻ giống như chiếc thùng gỗ, trong đó thành tích mỗi một môn
học là một miếng gỗ. Thành tích tốt không thể dựa vào sự xuất sắc (mảnh
gỗ dài) ở vài môn học nào đó, mà nên chú trọng hoàn thiện ở một số mắc
xích yếu (mảnh gỗ ngắn).Một người không thể xem nhẹ khiếm khuyết của
mình và của cả người khác. Bạn muốn một ai đó hoàn thiện hơn thì không
thể chỉ dựa vào sở trường, tài năng của họ mà quên đi sở đoản hay tật
xấu, cho dù nhìn vào tưởng chừng như chúng không hề ảnh hưởng gì. Bởi vì
một mảnh gỗ ngắn đi thôi cũng đủ làm nước trong cả thùng chảy ra ngoài.
6. Hiệu ứng Hawthorne.
Tại công xưởng Hawthorne ở ngoại ô bang
Chicago (Mỹ), công nhân thường xuyên bất bình nên tình hình sản xuất
không tốt lắm. Sau đó, chuyên gia tâm lý đến đây làm một cuộc thí nghiệm
trong thời gian 2 năm: ông trò chuyện riêng với hơn 20.000 công nhân và
nhẫn nại lắng nghe mọi ý kiến bất mãn của họ đối với công xưởng. Cuộc
thí nghiệm đã đem lại kết quả không ngờ: sản lượng đã tăng vượt bậc. Rõ
ràng, con người có rất nhiều thắc mắc hoặc bất mãn nhưng không phải lúc
nào cũng có thể biểu đạt ra được. Sau khi họ “được nói” thì sẽ có một sự
thỏa mãn, họ cảm thấy dễ chịu và nhẹ nhàng hơn rất nhiều.
7. Hiệu ứng tăng giảm.
Hiệu ứng này trong giao tiếp giữa người
với người: Bất cứ ai cũng đều hy vọng sự yêu thích, ưu tiên của đối
phương dành cho mình “không ngừng tăng lên” chứ không phải “không ngừng
giảm đi”. Rất nhiều người bán hàng nắm được tâm lý này của khách hàng,
nên khi cân món hàng, họ luôn lấy một phần nhỏ để lên rồi từ từ “thêm
vào thêm vào” cho đủ số lượng, chứ không lấy một phần lớn rồi sau đó lại
“bớt ra bớt ra”. Mặc dù cả hai cách đều đạt kết quả như nhau nhưng hành
động “thêm vào” sẽ khiến khách hàng cảm thấy hài lòng hơn rất nhiều.Khi
chúng ta phê bình đánh giá ai thường “khen trước, chê sau”. Kỳ thực
cách này không lý tưởng lắm, tốt hơn hết là hãy chỉ ra những lỗi lầm rồi
sau đó khích lệ bằng những “thành quả” đạt được, như thế họ sẽ dễ dàng
tiếp thu nhận xét của bạn và có thiện chí sửa chữa hơn.
8. Hiệu ứng bươm bướm.
Nghiên cứu cho thấy, những khí lưu yếu
và nhỏ của một con bươm bướm tình cờ vỗ cánh ở Nam bán cầu kết hợp với
vô số các nhân tố khác thì sau vài tuần đã biến thành một trận vòi rồng ở
bang Texas (Mỹ)! Các nhà khoa học gọi đây là “hiệu ứng bươm bướm”: Một
nhân tố khởi nguồn cực nhỏ, trải qua một thời gian nhất định dưới tác
dụng của các nhân tố khác thì hoàn toàn có thể phát triển thành sức ảnh
hưởng cực kỳ lớn và phức tạp.Đừng bao giờ xem thường những thứ nhỏ bé.
Một câu nói, một chuyện, một hành vi nhỏ nếu như đúng đắn sẽ ảnh hưởng
tích cực rất lớn, còn nếu sai lệch thì ảnh hưởng tiêu cực cũng lớn như
vậy.
9. Hiệu ứng đóng kí hiệu.
Trong thế chiến 2, Mỹ do binh lính không
đủ nên đã đưa tù nhân ra tiền tuyến chiến đấu. Mỹ đặc phái vài chuyên
gia tâm lý đến huấn luyện các tù nhân này và theo họ cùng ra tiền tuyến.
Trong thời gian huấn luyện, các nhà tâm
lý bắt mỗi người mỗi tuần phải viết một lá thư tỉ mỉ cho người thân nhất
của mình. Nội dung thư như sau: biểu hiện của tù nhân trong ngục tốt
như thế nào, tự cải tạo mình như thế nào v.v. Sau 3 tháng ra tiền tuyến,
nhà tâm lý lại yêu cầu họ viết thư rằng họ đã phục tùng chỉ huy như thế
nào, chiến đấu dũng cảm ra sao v.v. Kết quả là, biểu hiện của đội binh
tù nhân này không hề thua kém binh lính thực thụ. Họ trở nên giống y như
những gì trong thư họ viết. Hiện tượng này được gọi là “hiệu ứng đóng
kí hiệu”, còn có tên gọi khác là “hiệu ứng ám thị”.
10. Hiệu ứng ngưỡng vào.
Cuộc sống hằng ngày có một hiện tượng
thế này: Khi bạn bắt đầu nhờ người khác giúp đỡ, nếu đưa yêu cầu quá cao
thì rất dễ bị cự tuyệt, ngược lại nếu đầu tiên bạn đưa ra yêu cầu nhỏ
thôi, sau khi người khác đồng ý hãy tăng thêm yêu cầu thì sẽ dễ đạt được
mục tiêu hơn. Các nhà tâm lý học gọi đây là “hiệu ứng ngưỡng vào”.
Trong giáo dục con cái, hãy yêu cầu thấp thôi, khi trẻ đã làm đúng rồi,
hãy cho chúng sự khẳng định và biểu dương, khích lệ, thế thì những yêu
cầu tăng dần sau đó sẽ khiến trẻ vui vẻ thực hiện hơn.
(OhayTV)